Van demoproject naar flinke klimaatbuffer

Het beste, betrouwbaarste en duurzaamste drinkwater komt uit een gezonde, natuurlijke bron. Om dit te realiseren zijn we bij PWN hard aan het werk aan niet één, maar twee projecten. We zijn bezig met de voorbereiding van de aanleg van een zogenoemde ‘klimaatbuffer’ in het IJsselmeer. Vooruitlopend hierop maken we deze in het klein, in het project LIFE WATERSOURCE. Projectleiders Jorien Douma, van de klimaatbuffer en Ruud van der Neut, van LIFE WATERSOURCE vertellen. 

“Stel dat we om wat voor reden dan ook tijdelijk geen water uit het IJsselmeer kunnen halen. Dan hebben we nu genoeg voorraad om Noord-Holland nog vijf dagen van drinkwater te voorzien. De klimaatbuffer bij Andijk zou deze periode straks tot ruim twee maanden verlengen. Dat moet een lekker gevoel geven", vertelt Jorien. Het vergroten van de voorraad ‘goed’ water om drinkwater van te maken, is niet de enige reden waarom PWN graag een klimaatbuffer realiseert. De klimaatbuffer wordt namelijk ook een natuurgebied van ongeveer 150 hectare. 

Samenwerken met de natuur
Het idee is dat PWN hier gaat ‘samenwerken’ met de natuur om water voor te zuiveren voordat het de productielocaties van Andijk ingaat. Dit is nodig omdat het IJsselmeerwater troebel is door het ontbreken van land-water overgangen. Het is nu geen veerkrachtig ecologisch gebied. Daarnaast wordt het water in droge periodes vaak te zout vanaf de Afsluitdijk. Hierdoor kost het nu al veel energie, chemicaliën en andere toevoegingen om er drinkwater van te maken en dat wordt in de toekomst alleen maar meer. Door klimaatverandering wordt het IJsselmeerwater kwalitatief en kwantitatief grilliger. We kunnen niet eindeloos antwoord bieden door technologische en chemische oplossingen. Dit is te milieubelastend en stoot te veel CO2 uit. Door de klimaatbuffer zullen we in het technische zuiveringsproces minder chemicaliën en energie nodig hebben. Dan gaan we dus duurzamer drinkwater produceren. 

LIFE WATERSOURCE is het demonstratieproject, gefinancierd door de EU, waarin we de komende jaren onderzoeken hoe die klimaatbuffer het beste aangelegd kan worden en welke manieren van natuurlijke zuivering het beste werken. De twee projecten hangen nauw samen en de projectleiders  en hun teams trekken dan ook intensief samen op. Ruud: “De kennis en ervaring die we opdoen met LIFE WATERSOURCE, vloeit rechtstreeks door naar het grote project.” 

Inzwemmen en uitzwemmen
Voor LIFE WATERSOURCE is 0,6 hectare gereserveerd op ons terrein bij Andijk om tot een zuiverend landschap om te toveren. “Hier gaan we onder meer verschillende constructies testen”, vertelt Ruud. “Hoe zorgen we bijvoorbeeld dat vissen het natuurgebied makkelijk inzwemmen en weer net zo eenvoudig terug kunnen naar het IJsselmeer? Daarnaast onderzoeken we hoe we de natuurlijke voorzuivering robuust werkend krijgen. Zo krijgen we beekjes met stromend water, waardoor grotere deeltjes naar de bodem zakken wat de waterkwaliteit verbetert. Hoe werkt dat optimaal? Maar ook: hoe gaan we om met mossels? Dat onderzoeken we in een mosselzone. Mosselen filteren veel uit het water, maar het nadeel is dat ze als heel kleine larfjes ter wereld komen. Die wil je óók niet in je ‘technische’ zuiveringsproces hebben. Dus hoe voorkomen we dat slim en efficiënt? Ten slotte monitoren we op diverse plekken de waterkwaliteit en de biodiversiteit: wat voor effecten zien we en wat doet deze ingreep met het leefgebied van diverse soorten planten en dieren?” 

100 jaar ervaring 
Jorien: "De samenwerking die PWN met de klimaatbuffer opzoekt met de natuur, is niet iets nieuws. PWN past haar 100 jaar kennis en ervaring toe over de samenwerking tussen drinkwater en natuur. In de duinen is het in feite niet anders. Daarnaast wordt de Klimaatbuffer een toegankelijk en beleefbaar natuurgebied met meer recreatieruimte. Mijn droom is dat dit een exportproduct voor Nederland wordt". 

Krachtige combinatie
Jorien en haar team zijn al druk bezig met de voorbereidingen voor de klimaatbuffer. “We steken in dit stadium vooral veel energie in het creëren van draagvlak”, zegt Jorien. “Dat moet ook, want het IJsselmeer is niet van ons. Het IJsselmeer dient veel verschillende doelen en belangen waar de drinkwaterfunctie er één van is. Daar hebben we dus rekening mee te houden en daarom zijn we met veel partijen in overleg. Ook omwonenden betrekken we intensief bij onze plannen, onder andere via informatieavonden. 

Natuurlijk waar het kan, technisch waar het moet
Schoon en voldoende drinkwater is in de toekomst niet vanzelfsprekend. Wat helpt, is dat het belang van voldoende en schoon drinkwater steeds breder wordt gevoeld. De provincie Noord-Holland heeft de opgave om voor 2030 nog 184.000 extra woningen te realiseren. Dit zorgt ook voor een toename van het drinkwatergebruik. Drinkwater is een primaire levensbehoefte. Een natuurlijke zuiveringsoplossing is voor iedereen aantrekkelijk.” Ruud: “De combinatie van groen en blauw maakt het krachtig: natuurlijk waar het kan en technisch waar het moet. Mensen begrijpen ook dat Andijk hiervoor een logische plek is, omdat hier de drinkwaterproductie plaatsvindt. Maar we willen met zo veel mogelijk belangen rekening houden.”

Leergemeenschap
Het onderzoek naar de klimaatbuffer loopt, maar wanneer deze komt, hangt nog van allerlei factoren af. Waaronder de onderzoeksresultaten van LIFE WATERSOURCE die de komende jaren worden verzameld. LIFE WATERSOURCE loopt door tot en met 2028. “Ondertussen leren we van andere voorbeeldprojecten zoals het natuurherstel in de Marker Wadden en de spaarbekkens van Evides in de Biesbosch, maar ook internationaal. Verschillende kennisinstituten denken met ons mee, waaronder de WUR (Wageningen Universiteit) en KWR Water Research Institute. We zijn ook bezig om partijen bij elkaar te brengen en samen een ‘learning community’ te vormen. Zodat we van elkaar leren en de klimaatbuffer met elkaar verder brengen. Niet alleen onze klimaatbuffer in Andijk, maar als brede oplossing om een wereldwijd vraagstuk aan te pakken.”